Alman deniz subayı Hans-Hermann Graf von Schweinitz’in, batılı yatırımcıların akın ettiği Anadolu topraklarına eşiyle birlikte yaptığı ziyareti anlatan “At Sırtında Küçük Asya” adlı kitap, ne olacağı tahayyül edilemeyen bir çağın doğacağı yer olan Anadolu’nun muamma içindeki atmosferine yapılan bir yolculuğun resmi bir belgesi niteliği taşıyor.
“Bir yandan olabildiğince çok yer görme ve keşfetme arzusuyla yanıp tutuşurken, diğer yandan karımı düşünmek beni dizginliyor; içimde isteksizlikler kol geziyordu. Öte yandan karım, ilk dakikadan itibaren her türlü gayreti göstereceğine güveniyor ve kendisinden dolayı planımın sekteye uğrayabilme ihtimalini hiçbir şekilde kabul etmiyordu. Bu istekler, umutlar ve korkular karmaşasında, büyük bir minnet borçlu olduğumuz bir şahıs bize sükûnet, neşe ve güven telkin etti; söz konusu bölgelere seyahat etme hususundaki şevki ve net görüşleriyle planlarımıza belirgin bir istikamet kazandıran, Özel Konsey üyesi Alman Başkonsolosu Dr. Stemmrich’ti. Alman demiryollarında yolculuk etmek istiyorduk. Henüz tren hatlarının tesviye etkisinin hissedilmediği bu bölgeyi ve insanlarını tanımak istedik. Almanya için giderek daha önemli hale gelen bu ülkenin ekonomik durumu hakkında kendi kanaatimizi oluştururken, tabii ki her gezinin sonunda da arkeolojik ören yerlerinde birbirinden ilginç tarihi eserler görmekten keyif aldık.” Osmanlı İmparatorluğu’nun “hastalığının” gelişme evresi olan 1900’lerin başında, yıkıma doğru sürüklenirken, Avrupalı devletler özellikle Sanayi Devrimi’nin getirdiği buharlı makineler aracılığıyla yaptıkları endüstriyel atılımlarla yeni dünya düzeninde kendilerine yeni pazarlar arıyorlardı. Yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından zengin, verimli arazileri, coğrafi konumu düşünüldüğünde, Osmanlı, dolayısıyla da Anadolu, Batılıların çekim alanına giriyordu. Bu nedenlerden ötürü de başta İngiliz, Fransız ve Alman devletlerinden resmi ve gayrı resmi birçok yatırım avcısı bu topraklara gelmeye başladı.
Yukarıdaki alıntının sahibi Alman deniz subayı Hans-Hermann Graf von Schweinitz de, bu amaçla Anadolu topraklarının yolunu tuttu. Schweinitiz’in, eşiyle birlikte İstanbul Pera’da başlayan, Bursa üzerinden Kütahya, Afyon, Konya, Kayseri, Nevşehir ve Ankara’ya uzanıp tekrar Pera’da biten at üstünde yaptığı bu seyahat bir kitap haline getirilerek, Ketebe Yayınları’ndan Şahzâde Şenay Ataç çevirisiyle yayımlandı. “Küçük Asya” olarak adlandırdığı Anadolu’nun bağrında yerel halkın, sosyal, kültürel, dini inceleyen Schweinitiz, yabancı yatırımcıların da faaliyetlerini, nelerle uğraştıklarını, demiryollarının lojistik duruma elverişliliğini dışarıdan bir gözle anlattığı kitabında, 20. yüzyıl başlarındaki Anadolu’dan kesitler aktarıyor.
Anadolu turunu bir günlük ya da anıdan ziyade öyküleştirerek kaleme alan Hans-Hermann Graf von Schwenitiz, yeni yeni yeşermekte olan Alman-Türk ittifakını da, Anadolu halkları nazarında değerlendirme fırsatı yakalayarak Alman yatırımının Osmanlı topraklarındaki yatırımlarının akıbeti hakkında da bilgi edinir. Schwenitiz, “Doğu”yla ilgili bildiklerinden, okuyup araştırdıklarından çok daha farklı bir portreyle karşılaştığını belirtirken o zamanlar da var olan Batı’daki “Türk imajı”nı tersine çevirmek için ayrıca bir çaba gösterdiğini yazar. “At Sırtında Küçük Asya”, ne olacağı tahayyül edilemeyen bir çağın doğacağı yer olan Anadolu’nun muamma içindeki atmosferine yapılan bir yolculuğun resmi bir belgesi niteliği taşıyor.
0 Comments